İnfina Blog

Finansal olarak kendinizi geliştirmenin ilk adımı gelir ve giderlerinizin takibini sağlamanızdır. İkinci adım ise bu gelir ve gider dengesini yönetmede uygulayabileceğiniz bir plan oluşturmaktır. Bu iki adımı bir araya getirerek, başarılı bir bütçeye sahip olabilirsiniz.

Finansal bütçeleme sizin için yeni bir konu olabilir veya önceden planladığınız bütçenize sadık kalmakta zorlanıyor olabilirsiniz. Sizin için hazırladığımız 5 adımlık rehber sayesinde kendinize uygun ve hayata geçirebileceğiniz bir bütçe oluşturabilirsiniz.

1. Adım: Paranızın Nereye Gittiğini Anlamak İçin Gelir ve Giderlerinizi Takip Edin

İnsanların büyük bir kısmı, her ay gelirlerinin büyük bir kısmını nelere harcadıklarını bilmiyorlar. Harcadıklarını düşündükleri miktar ile gerçekten harcadıkları para arasında ise genellikle büyük farklılıklar var. İlk adım olarak bu farkı net bir şekilde görmek size büyük fayda sağlayacaktır.

Harcamalarınızın takibini yapmak bütçelemenin başlangıç noktasıdır. Bunun için banka kartı ve kredi kartı hareketlerinizi takip etmeniz yeterli olacaktır. Bu yöntem harcama alışkanlıklarınızı anlamanıza büyük katkıda bulunacaktır. Bir sonraki aşamada, harcamalarınızı aşağıdaki 3 kategoriye göre ayırmanız gerekiyor:

Sabit Giderler: Düzenli aralıklarla ödeme yapmanızı gerektiren harcamalar; ev kirası, araba taksiti vb. borçlar.

Finansal Hedefler: Acil durum birikiminiz, bireysel emeklilik, sağlık sigortası, ev peşinatı gibi finansal hedeflerinize ulaşmanız için gerçekleştirmeniz gereken harcamalar.

Değişken Giderler: Sabit harcamalarınız ve finansal hedefleriniz dışındaki bütün harcamalarınız: yemek-içme, eğlence, kıyafet, bakım vb. harcamalarınız.

Bu sınıflandırmaları yaptıktan sonra geliriniz ve harcamalarınız arasındaki farkı her ay için hesaplayın ve finansal olarak hangi noktada bulunduğunuzu öğrenin. Her ay elinizde harcamadığınız bir miktar para kalıyor mu? Harcamalarınız ve gelirleriniz denk mi geliyor? Yoksa elinizdeki paradan daha fazlasını mı harcıyorsunuz? Hangi noktada olursanız olun harcama kalemlerinize dikkat ederseniz, giderlerinizi azaltmanız neredeyse her zaman mümkün.

2. Adım: Giderlerinizi Azaltın

Artık paranızın nereye gittiğini tam olarak bildiğinize göre, bazı harcama kalemlerinize dikkat ederek giderlerinizi azaltıp, ay sonunda elinizde kalan para miktarını artırabilirsiniz.

Hey ay düzenli olarak ödeme yaptığınız kurumlarla, örneğin televizyon, internet ve GSM sağlayıcılarınız ile iletişime geçin. Size hitap edebilecek daha uygun üyelikler hakkında bilgi alın veya şu an ki üyeliğinizin için indirimde bulunmalarını isteyin.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer harcama çeşidi ise çok sık yaptığımız yeme-içme, kahve vb. harcamalardır. Bu tarz harcamalar, genellikle küçük meblağlarda olduklarından dolayı dikkatinizi fazla çekmeyebilir. Ancak bu harcamaları sık gerçekleştirdiğiniz için genel bütçenize olan etkisi düşündüğünüzden büyük olabilir. Örneğin; hafta içi her gün öğle yemeğinizi dışarıda yediğinizi ve öğle yemeği için 20 TL harcadığınızı düşünelim. Haftanın sadece 2 günü dışarıdan yiyeceğiniz bu yemeği evden getirmeniz durumunda haftada 40 TL, ayda 160 TL ve yılda 1920 TL biriktirebilirsiniz. Bu tarz harcamalar katlanarak arttıklarından dolayı uzun vadede önemli miktarlara ulaşabilirler.

3. Adım: Kendinize Finansal Hedefler Koyun

Kilo vermek, daha sağlıklı beslenmek, düzenli spor yapmak gibi kararlar alındığında, net hedefler belirlemek kişilerin bu konularda başarılı olma şansını artırmaktadır. Konumuz finansal hedef ve planlar olduğunda da bu durum geçerlidir. Ancak ne yazık ki, toplumun büyük bir kısmının finansal gelecekleri için net bir planları bulunmamaktadır.

İlk olarak hedeflerinizi gözden geçirin. Yeni bir araba veya ev almak mı? Ya da kredi kartı borçlarınızı kapatmak mı? Cevabın ne olduğunun çok önemi yok çünkü herkesin farklı hedefleri olabilir. Ancak bu hedeflere ulaşmak için uygulanması gereken yol haritası aynıdır: birikim yap, borçlarını öde ve akıllı yatırımlar sayesinde uzun dönem varlığını artır.

Spesifik hedefler, hatta hedef miktarlar belirlemek odaklanmanızı ve motive olmanızı sağlayacaktır.

Finansal hedeflerinizi belirlerken acil durumlar için ayırmanız gereken bir fon ilk önceliğiniz olmalıdır. Başlama noktası olarak bu fon için 1000 TL ayırabilirsiniz. Aylık birikim miktarınızı artırıp, borçlarınızı azalttıkça acil durum fonunuzun büyüklüğünü artırabilirsiniz. İdeal durumda bu fonun büyüklüğü en önemli harcamalarınızın 6 aylık değerine eşit olmalıdır.

Aynı anda birden fazla finansal hedefe ulaşmayı denemek yanlış bir yöntem değildir, aksine tavsiye bile edilir. Bütün borçlarınızı kapattıktan ve 6 aylık acil durum fonunuzu bir kenara ayırdıktan sonra kendinize belirlediğiniz hedeflerin yanı sıra bireysel emekliliğiniz için de yatırımlarda bulunmaya başlayabilirsiniz. Erken yaşta bireysel emeklilik için yatırıma başlamak, yatırımınızın yıllar içerisinde katlanarak artacağı göz önüne alındığında uzun dönemde size çok önemli katkılarda bulunacaktır. Küçük miktarlarda olsa bile erken yapılan yatırımların uzun dönemde bireysel varlığınızı artırmanıza çok büyük katkısı olacaktır.

4. Adım Bütçeleme Tarzınızı Belirleyin

Kıyafet veya evinize bir eşya alacağınız zaman aradığınız ürünün sizin hem kişiliğinize hem de zevklerinize uymasını beklersiniz. Böyle bir ürün aldığınızda, bu ürünü kullanırken keyif alacağınızı bilirsiniz. Şimdi bu yaklaşımı bütçeniz için uygulamaya çalışacağız.

Bütçeleme işlemi size sıkıcı geliyor olabilir. Ancak hem finansal ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek hem de kendi kişiliğinize ve yaşam tarzınıza uygun bir bütçeleme metodu oluşturmak, size finansal hedeflerinize ulaşmanız için gerekli motivasyonu verecektir ve bütçe planlarınıza sadık kalmanızı sağlayacaktır.

Kendinize uygun bir bütçeleme metodu oluşturmanın bir diğer önemli katkısı; aşırı agresif bir bütçe oluşturup bu süreçten yorulmanızı engellemektir. Burada agresif bütçeleme, “gereksiz” harcama olarak adlandırılan her kalemi ortandan kaldırmanızdır. Evet bu yaklaşım kısa sürelerde sizin daha yüksek miktarlarda para biriktirmenizi sağlayabilir ancak bu metodun sürdürülebilir olmadığını söyleyebiliriz. Kısa süre içerisinde sıkılıp bütçe planlarınızdan tamamen uzaklaşmanıza neden olabilir. Mantık çerçevesi içerisinde, bütçe planınıza kendinizi şımartacak harcamalar da eklemeniz motivasyonunuzu artıracaktır. Bu planın daha gerçekçi olduğunu söyleyebiliriz.

50/20/30 Kuralı: Hatırlaması ve uygulaması çok kolay olan bu yöntemde, harcama kategorilerini aşağıda belirtilen oranlarda gruplandırmanız gerekmektedir:

• %50: sabit giderleriniz
• %20: finansal hedefleriniz
• %30: değişken giderleriniz

50/20/30 kuralı bütçeniz için net kalıplar belirler. Bu sayede hangi kategorilerde fazla harcama yaptığınızı net bir şekilde tespit edebilirsiniz ve gerekli düzenlemeleri yapabilirsiniz. Örneğin, gıda harcamaları gibi değişken giderleriniz bütçenizin %40’ını oluşturuyorsa, önümüzdeki aylarda yiyecek, içecek gibi harcamalarınıza daha fazla dikkat etmeniz gerektiğini görebilirsiniz.

Değerlere Dayalı Bütçeleme: İnsanların onlara zevk ve mutluluk veren şeyler yapmak istedikleri bilinen bir gerçektir. Bu nedenle, eğer bütçenizi kişilik özelliklerinize göre yani sizi mutlu edecek şeylere dikkat ederek hazırlamazsanız, bu ilginç bütçe planını uygulamayacağınızı varsaymak yanlış olmaz.

Bu bütçe yönetimine göre planlama yaparken size mutluluk veren şeylere dikkat etmeniz gerekmektedir. İlk olarak en önemli harcamalarınızı ( kiranız, taksitleriniz, borçlarınız, temel yiyecek ihtiyaçlarınız vb.) hesaplayın. Daha sonrasında finansal hedeflerinize ulaşmak için gerekli olan miktarı hesabınıza katın. Bütçenizin kalan kısmını kullanmadan önce hayatta nelerin sizi en çok mutlu ettiğini iyice düşünün ve belirlediğiniz şeyleri bir değer sırasına sokun. Böylelikle sizi en çok mutlu eden harcamalara öncelik verebilirsiniz.

Bu yöntemle yaptığınız harcamalar sizi mutlu ettiğinden dolayı bütçe planlamasına karşı motivasyonunuz artacaktır. Aynı zamanda, bu yöntem sizin için gereksiz ve önemsiz harcamaları yapmanızı engelleyecektir.

Esnek Bütçeleme: Bu bütçeleme yöntemi sizi fazla zorlamayacaktır ve hazırlaması çok kolaydır. Ancak bu yöntemi kullanırken harcamalarınızda istikrarlı olmanız gerekmektedir.

İlk olarak her ay sabit giderleriniz ve finansal hedefleriniz için gerekli harcamaları bütçenizden ayırın. Sonrasında bütçenizin kalan kısmını çok aşırıya kaçmadan istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.

Dikkat edilmesi gereken nokta, bu bütçeleme yönteminin gelirlerinden fazlasını harcamayan insanlar için hazırlanmış olmasıdır.

Toplam 0 Yöntemi: Bu yöntemin ana fikri; harcamalarınızın tamamını daha harcamaya başlamadan hesaplamanızdır.

Örnek olarak, aylık maaşınız olan 4000 TL’yi alır almaz bu parayı kağıt üzerinde nasıl harcayacağınızı planlayınız. İlk olarak sabit giderleriniz ve finansal hedeflerinize ulaşmanız için gerekli bütün harcama kalemlerini toplayarak hesaplayın. Daha sonra, elinizde kalan geliriniz 0 TL olana kadar değişken giderlerinizi sıralayın. Bu şekilde, ay boyunca paranızı nerelere harcamanız gerektiğini tam olarak bileceksiniz ve yapmak istediğiniz bir harcamanın gerekli olup olmadığına hızlıca karar verebileceksiniz.

Buradaki en önemli nokta, harcamalarınızı kağıda yazdığınız şekilde, bütçenizi takip edecek şekilde yapmanızdır. Eğer bu yönteme uymayı başarabilirseniz, her gün aldığınız finansal kararlarınız için oluşan belirsizlikler ve kaos ortadan kalkacaktır.

Zarf Yöntemi: Bu yöntem en eski bütçeleme yöntemlerinden biridir. Maaşınız bankaya yattığında ihtiyaçlarınızı karşılamanız için gerekli miktarı nakit olarak çekiniz ve bütün ihtiyaçlarınızı bu nakit parayı kullanarak gideriniz. Harcamalarınızın hepsini nakit olarak yaptığınızdan dolayı bu yöntem bütçenizden fazlasını harcamanızı engelleyecektir.

Her harcamanızı özellikle ev kiranız, faturalarınız gibi harcamalarınızı nakit olarak ödemeyebilirsiniz. Ancak mümkün olduğunca diğer harcamalarınızı nakit olarak yapmaya özen gösterin. M.I.T. tarafından gerçekleştirilen araştırma; nakit ödeme yöntemiyle kıyaslandığında, kredi kartı ile yapılan ödemelerde tüketicilerin 2 kata kadar daha fazla ödemeye niyetli olduklarını göstermiştir. Nakit olarak ödeme yöntemini tercih etmek zor bir yöntem olarak görülse de harcamalarınızda azalmaya sebep olacağı net olarak gözükmektedir.

5. Adım: Planlarınızı Kontrol Edin.

Genel sağlık durumunuzu anlamak için yaptırmanız gereken düzenli sağlık kontrolleri gibi, düzenli olarak bütçe planlamanızı da kontrol etmeniz gerekmektedir.

Haftada bir gün bütçenizi kontrol etmek için kendinize birkaç dakika ayırın. Herhangi bir harcama kategorisinde fazla harcama yaptınız mı? Bütçede hesaba katmadığınız, yeni ortaya çıkan harcamalarınız var mı? Elinize finansal hedefleriniz için kullanabileceğiniz fazladan bir miktar para geçti mi? Bu soruları kendinize sorun ve bütçe planlarınızda yolunda gitmeyen neler olduğunu tespit etmeye çalışın. Tespit ettiğiniz bu problemleri harcama kalemlerinize dikkat ederek çözmeye çalışın, eğer sorunu halen çözemiyorsanız kendinize ve yaşam tarzınıza daha uygun bir bütçeleme yöntemi seçmeniz gerekebilir.

Sonuç olarak bütçe planını herkes için aynı olan bir yöntem olarak düşünmeyin. Bütçe planınızı finansal hayatınızın ve yaşam tarzınızın canlı bir yansıması olarak düşünün. Hazırladığınız bütçe sizinle birlikte gelişebilir olmalıdır.

Fintech, dijital dönüşüm ve finansal okur-yazarlık hakkındaki diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Öneriver Twitter adresimizden bizi takip edebilirsiniz. (@oneriverco).

Burak Arslanpay
İnfina Yazılım A.Ş.
Genel Müdür Yardımcısı