İnfina Blog

İnsanoğlunun beyni kusursuz bir para biriktirme makinesi olarak yaratılmamıştır. Bu nedenle, davranışsal finans uzmanlarının fikirlerinden yararlanarak para biriktirmeyi kolaylaştırmanın yollarını araştırdık.

Para biriktirmek oldukça zordur. Almak istediğiniz birçok şey olabilir ve bu yüzden her ay farklı bir sebepten ötürü kenara ayıracak yeterli paraya sahip olmadığınızı düşünebilirsiniz. Eğer, bir gün ev veya araba almak gibi bir planınız yoksa, asla emekliye ayrılmayacaksınız veya adınıza çok yüklü bir miktarda miras kalmayacaksa, para biriktirmenin bir yolunu bulmanız gerekmektedir. Para biriktirmeye daha ilerleyen yıllarda başlamayı planlıyorsanız, birleşik faiz kavramına pek hakim değilsinizdir; çünkü şimdi yapmaya başlayacağınız küçük birikimler, ileride yapacağınız büyük birikimlerden çok daha değerlidir.

Para biriktirmeyi daha kolay hale getirebilmek amacıyla davranışsal finans alanında etkin bir isim olan Prof. Hersh Shefrin’in de görüşlerinden yararlanarak size yardımcı olabilecek 5 yöntem oluşturduk:

#1 : Dış Rollerden yardım alın.

Profosör Sherif konuyla ilgili olarak şunları belirtiyor; “İnsanlar özlerinde, kendilerini kontrol etme konusunda çok da becerikli değillerdir. Anında haz alabilme isteği çoğu zaman uzun süreli planlama yapma ihtiyacının önüne geçer. Bu durumla başa çıkmanın en verimli yolu ise ‘dış rollerden’ yardım almaktır.”

Bir örnek verecek olursak; güzel bir akşam yemeği yemekten alacağınız haz, bu yemek için harcayacağınız parayı biriktirmekten alacağınız hazdan çok daha fazladır. Bu sebeple, eğer para biriktirmeyi bir seçim olarak değerlendirirseniz, bu parayı biriktirmeme kararı alma olasılığınız da oluşur. Gündelik hayatınızı göz önüne aldığınızda, bu kararı çok sık almanız gerekmektedir. Sonuç olarak, biriktirmeyi planladığınız parayı harcama olasılığınız çok yükselir.

Para biriktirmenin alınan bir karar olmasını engellerseniz, hedeflediğiniz birikim miktarlarına ulaşabilir ve bu yoldan sapmadan ilerleyebilirsiniz. Örnek olarak, işvereninizden aylık maaşınızın sizin belirlediğiniz bir kısmını doğrudan bireysel emeklilik hesabınıza yatırmasını isteyebilirsiniz. Bu örnekte işvereninizi “dış rol” olarak adlandırabiliriz. Biriktirmek istediğiniz miktar sizin elinize geçmeden birikim hesabınıza geçtiği için, bu parayla ilgili herhangi bir karar almanıza gerek kalmadan planladığınız birikimleri gerçekleştirebilirsiniz.

Bu noktada bir uyarı yapmak istiyoruz: Paranızı harcamanızı isteyen insanlar da “dış rollerin” gücünün farkında olabilir. Hatta üyelik üzerinden hizmet veren firmaların amaçları kendilerini “dış rol” olarak konumlandırmaktır. Örneğin Netflix ve Spotify gibi hizmet sağlayıcıları paranızı banka kartınızdan üyelik modeliyle direkt çekmek isterler. Bu sayede sizin karar alma mekanizmanızı devreden çıkarırlar.

#2 Otomatik Para Transferinin Büyüsü

Düzenli ve planlı olarak birikim yapmak için sadece işvereninize bağlı kalmayın ve kendinizin “dış rolü” olun. İstediğiniz bir bankada veya yatırım firmasında bir hesap açın ve bu hesaba düzenli periyotlarda olacak şekilde otomatik transfer talimatı verin. Küçük miktarlarda olsa da düzenli olarak yaptığınız bu birikimlerin zamanla büyüdüğünü görmek hem sizi çok iyi hissettirecek hem de daha fazla birikim yapma isteği oluşturacaktır.

Burada önemli olan nokta, otomatik olarak transfer edeceğiniz miktarı doğru belirlemektir. Kendinize gerçekçi hedefler koyarsanız belirlediğiniz plan üzerinden hareket edebilirsiniz. Yüksek hedefler belirlerseniz ve bu hedefe ulaşamazsanız, birikim hesabınızdan harcama yapmak zorunda kalırsınız ve bu durum birikim konusundaki motivasyonunuzun düşmesine neden olabilir. Küçük de olsa, kendinize ulaşılabilir aylık birikim miktarları ve bir son hedef (Ev satın alma, araba satın alma vs) belirleyin ve hedefinize ulaşana kadar bu hesabınızdan çekim yapmayın.

#3 : Sadece Nakit Para Kullanın.

Nakit para kullanımı, para harcamalarını daha zorlu bir sürece dönüştürecektir. Ödemelerinizi peşin olarak yapmak ve cebinizdeki paranın azalmasını görmek gerçekten hiç eğlenceli değildir. Prof. Shefrin, yanınızda sadece büyük banknotlar halinde nakit para bulundurmayı ve ödemelerinizi cebinizdeki en büyük banknot ile yapmayı öneriyor. “Bu durum, şunu düşünmeye zorluyor, ‘Bu harcama için 50 Pound’luk bir banknotu gerçekten bozdurmak istiyor muyum?’ Kazandığınız paranın belirli bir kısmının harcandığının bilincinde olmak, toplam tüketiminizin azalmasına neden oluyor.”

Kumarhanelerde, poker çipi kullanılmasının altında yatan neden de gerçek para harcadığınızın size unutturulmak istenmesidir. Bu yüzden kendinize bunu hatırlatın ve para harcamayı sancılı bir süreç haline getirin.

#4: Nakit Paranızın Bir Kısmını Kenara Ayırmayı Alışkanlık Haline Getirin.

Şimdi, yaptığınız tasarruflardan zevk almanın vakti. Prof. Shefrin konu ile ilgili olarak şunları belirtiyor: ”Harcamalarınızı nakit olarak yaptığınızda ve para üstünün 5 Pound’dan küçük olduğu durumlarda, bu parayı kumbarada veya benzeri bir yöntemle saklayın ve bir ay boyunca biriktirin. Ay sonunda birikiminizi bankanıza yatırın. Bu durum sizi iyi hissettirecektir.” Bu yöntem sizin çok lüks bir villa almanızı veya erken yaşta emekli olmanızı sağlamayacaktır. Ancak tahmin ettiğinizden daha hızlı bir şekilde birikim yaptığınızı ve birikiminizin sürekli arttığını görmek para biriktirme iştahınızı artıracaktır.

#5: Para Biriktirmeyi Oyun Haline Getirin

Bu yöntem kulağa garip gelebilir ancak lütfen yazıyı okumaya devam edin, sonuçta Hersh Shefrin dünyada davranışsal ekonomi konusunda en önde gelen kişilerden biri.

Shefrin konu ile ilgili olarak şunları belirtiyor: “Oyun geçekten en kilit nokta, çünkü birikimi oyuna dönüştürmek beyninizin ödül merkezini harekete geçirir. Eğer davranışlarınızı korku yerine ödül merkezi belirliyorsa, harekete geçme ihtimaliniz daha yüksektir.”

Oyunlaştırmayı uygulamak için bir yöntem; her çeyrek ulaşabileceğiniz bir birikim miktarı seçmektir. Ve çeyrek sonunda hedefinize ulaştığınızda, dışarıya çıkıp güzel bir yemek yiyerek kendinizi ödüllendirebilirsiniz.

Shefrin: “Oyununuzu oluştururken, kazanabileceğiniz şekilde planladığınızdan ve ödülünüzü alabileceğinizden emin olun. Aynı zamanda kendinize karşı sert olun. Eğer hedef birikime ulaşamazsanız, ödülünüz ne olursa olsun bunu unutun.” diye belirtiyor.

Ve son olarak, bu kadar emek harcayıp biriktirdiğiniz paranız ile doğru ve akıllı bir şekilde yatırım yaptığınızdan emin olun.

Wealthsimple Robo-Danışmanlık platformunun blog’unda yayınlanan bu yazının orijinal metnine buradan ulaşabilirsiniz.

Fintech, dijital dönüşüm ve finansal okur-yazarlık hakkındaki diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Burak Arslanpay
İnfina Yazılım A.Ş.
Genel Müdür Yardımcısı